یکی از چشم‌اندازهای پیش‌نویس سند هوش مصنوعی که به‌تازگی از سوی معاونت علمی تهیه شده، قرارگیری ایران در میان ۱۰ کشور برتر این حوزه است. همچنین طبق آن، معاونت علمی ریاست‌جمهوری بایستی از راه‌اندازی شرکت‌های یونیکورن هوش مصنوعی حمایت کند. این درحالی است که خردادماه سال جاری وزیر ارتباطات اعلام کرد شورای‌عالی فضای مجازی درحال تدوین سند هوش مصنوعی است.
وزیر ارتباطات اواسط خردادماه ۱۴۰۲ اعلام کرد طبق تقسیم کار صورت‌گرفته، شورای‌عالی فضای مجازی متولی قانون‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی است. به گفته وی، این شورا سند توسعه هوش مصنوعی را تدوین می‌کند.
حال «هادی عاشری»، معاون ستاد هوش مصنوعی و رباتیک معاونت علمی ریاست‌جمهوری، در گفت‌وگو با مهر اعلام کرد پیش‌نویس سند ملی هوش مصنوعی در نهاد معاونت علمی تهیه شده و برای بررسی بیشتر به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ارسال شده است:
«سند ۴ هدف کلان، ۵ راهبرد اصلی، ۳۰ شاخص کلان، حدود ۱۴۰ اقدام و ۱۵۰ فعالیت یا پروژه و ۱۷۵ شاخص خرد دارد که درحال‌حاضر به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ارائه و میزهای تخصصی برای بررسی ذیل شورا تشکیل شده است.»
به گفته وی، در چشم‌انداز این سند، ایران باید جزو ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی و صاحب حرف در این حوزه باشد: «این یک هدف کلی است و باید ذیل آن زیرهدف‌هایی تعریف شود؛ مثلاً اینکه در حوزه نوآوری وضعیتمان مشخص شود یا اینکه در حوزه سرمایه انسانی و زیرساخت فنی باید به چه جایگاهی برسیم تا بتوانیم در جمع کشورهای برتر قرار بگیریم.»
معاون ستاد هوش مصنوعی و رباتیک معاونت علمی ریاست‌جمهوری از تکلیف به این معاونت برای حمایت از راه‌اندازی یونیکورن‌های هوش مصنوعی سخن گفت:
«موضوع رقابت‌پذیری شرکت‌ها از دیگر موضوعات مهم و مورد تأکید سند است و براساس این هدف‌گذاری باید بتوانیم یک‌سری شرکت فناور بزرگ در هوش مصنوعی راه‌اندازی کنیم؛ چون مدل توسعه هوش مصنوعی در دنیا بر مبنای شرکت‌های فناور است. مثلاً در آمریکا شرکت‌های گوگل، فیس‌بوک و مایکروسافت پیشران حوزه هوش مصنوعی بوده‌اند و در سایر زیست‌بوم‌ها نیز هوش مصنوعی بر پایه همین‌ها شکل گرفته است. در بحث تجاری‌سازی و رسوخ فناوری همچنین یک‌سری شاخص‌ها تعریف شده و مثلاً معاونت علمی مکلف می‌شود که از راه‌اندازی چندین شرکت یونیکورن در حوزه هوش مصنوعی حمایت کند تا بتوانند در لبه فناوری حرکت کنند.»
ستاد هوش مصنوعی تشکیل خواهد شد
یکی دیگر از موضوعات مطرح‌شده در سند یادشده، راه‌اندازی ستاد هوش مصنوعی است. عاشری دراین‌باره توضیح داد: «پیشنهاد فعلی سند این است که نهایتاً یک ستاد هوش مصنوعی در کشور ایجاد شود و وزارت علوم، وزارت ارتباطات، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد ریاست‌جمهوری و… حتماً باید در این ستاد نماینده داشته باشند و معاون علمی، دبیر ستاد را منصوب کند که درواقع یک ویژگی فرابخشی دارد. البته این موضوع در دبیرخانه شورا درحال بررسی بوده و به جمع‌بندی نرسیده است.»
او بر لزوم کاربردی‌سازی هوش مصنوعی تأکید کرد و گفت: «یکی از اهداف کلان این سند برآورده‌کردن نیازمندی‌ها و حل‌شدن ابرچالش‌ها با کاربردی‌سازی هوش مصنوعی است. این هدف یعنی کاربردی‌سازی هوش مصنوعی در کشور، باید در اولویت قرار گیرد؛ یعنی اگر فقط پز این را دهیم که در حوزه تولید علم دنیا مثلاً در رتبه یک قرار داریم، فایده نخواهد داشت – درصورتی‌که فناوری هوش مصنوعی را کاربردی‌سازی نکرده باشیم.»
در ادامه، معاون ستاد هوش مصنوعی معاونت علمی بیان کرد که دولت چین علی‌رغم اقتصادِ بسته و سیستم دولتی که دارد، شرکت‌های بزرگ را وارد بازی هوش مصنوعی کرده و از آن‌ها خواسته است نقش پیشران ایفا کنند که به‌خوبی هم این کار را انجام می‌دهند:
«درواقع نکته اصلی صحبتم اینجاست که این قصه لزوماً به این نیاز ندارد که حتماً سیستمِ اقتصاد آزاد داشته باشیم تا بتوان از آن جواب گرفت.»
وی بحث «ارتقای سرمایه انسانی» در حوزه هوش مصنوعی را از دیگر موضوعات مورد تأکید سند عنوان کرد و گفت: «بخش زیادی از فناوری هوش مصنوعی به حوزه نرم افزاری برمی‌گردد و بسیار مهم است که در این بخش تقسیم کاری بین وزارت آموزش و پرورش، علوم و معاونت علمی انجام شود و هرکدام مأموریتشان در حوزه پرورش نیروی انسانی مشخص گردد؛ چرا که وزارت علوم و آموزش و پرورش نیروهای دانشی را تربیت می‌کنند و درنهایت برای تبدیل نیروی دانشی به نیروی خبره، معاونت علمی می‌تواند وارد عمل شود و برنامه‌ریزی کند.»
تهیه اطلس هوش مصنوعی
این مقام مسئول همچنین از تهیه اطلسی در ستاد هوش مصنوعی خبر داد که در آن مشخص می‌شود چه تعداد شرکت در این حوزه فعال هستند:
«برخی شرکت‌ها صرفاً در این حوزه توسعه دانش انجام می‌دهند و یا ممکن است شرکتی یک ربات از شرکت خارجی وارد کرده و لوگوی خودش را هک کند که این شرکت‌ها باید در اطلس خوب شناسایی شوند. بحث شناسایی نخبگان حوزه هوش مصنوعی، تعداد دانش‌آموختگان تحصیلات تکمیلی در این حوزه، وضعیت صادرات هوش مصنوعی، جایگاه کشور از نظر تعداد مقالات و تعداد ثبت اختراع نیز از موارد مهمی است که باید در این اطلس به آن توجه شود.»
عاشری اعتقاد دارد حوزه دیگری که می‌توان به‌واسطه آن زنجیره ارزشی برای هوش مصنوعی ایجاد کرد، بحث «همکاری‌ها با کشورهای منطقه یا در ابعاد بین‌المللی» است.
او تأکید دارد با استفاده از توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه هوش مصنوعی در سایر کشورها بالأخص کشورهای اطراف، می‌توان خلق ثروت و ارزش را به ارمغان آورد: «به‌طور مثال، درحال‌حاضر در عراق سرویسی مشابه اپلیکیشن اسنپ راه‌اندازی شده که به رفع نیاز آن‌ها کمک کرده است.»
